دایره المعارف فارسی مصاحب
دایره المعارف مجموعه ای از دانش هاست که در قالب مقاله های کوتاه و بلند به زبانی ساده به صورت مختصر و مفید تدوین می شود. دانش موجود در دایره المعارفها با نوع خوانندگانی که در نظر دارد به آنها ارائه خدمت کند ، مرتبط است . دایره المعارف می تواند عمومی و یا تخصصی باشد. هدف دایره المعارفهای عمومی همه فهم کردن دانش در مقوله های مختلف است. به همین دلیل، دایره المعارف عمومی برای بیشتر افراد قابل فهم است. مانند دایره المعارف مصاحب. دایره المعارف تخصصی برای همه فهم کردن دانش خاص یک حوزه تدوین می شود. مانند دایره المعارف روان شناسی، دایره المعارف فیزیک. ساختار و محتوای اینگونه منابع علمی ارزشمند بگونه ای سازماندهی می شود که خوانندگان و پژوهشگران ممکن است برای بار اول، در استفاده از آنها با دشواری روبرو گردند. به همین دلیل، در این نوشتار سعی می شود به طور خلاصه و مفید نمونه ای از دایره المعارفهای زبان فارسی معرفی گردد.
دایرةالمعارف فارسی عنوان دانشنامهای سهجلدی است که به ابتکار مؤسسه انتشارات فرانکلین، به سرپرستی غلامحسین مصاحب و با مشارکت گروهی از نویسندگان و ویراستاران در ایران به زبان فارسی تدوین یافت. در سال ۱۳۳۵ مؤسسه فرانکلین تصمیم به تهیه ترجمه فارسی از دایرةالمعارف یک جلدی کلمبیا وایکینگ (چاپ نیویورک) گرفت. سرپرستی این کار به غلامحسین مصاحب سپرده شد. اما غلامحسین مصاحب پس از بررسی دایرهالمعارف آمریکایی، ترجمه کامل آن را پاسخگوی نیازهای جامعه ایرانی و فارسی زبان ندانست، و طرحی نو درانداخت که بر اساس آن بیش از ۱۰٬۰۰۰ مقاله جدید درباره جنبههای مختلف تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام تألیف شد.
جلد اول دایرةالمعارف فارسی (از حرف «الف» تا پایان حرف «س») در سال ۱۳۴۵ شمسی منتشر شد. در سال ۱۳۵۰ زمانی که بخش بزرگی از مقالههای جلد دوم تا حرف «ع» حروفچینی شده و آماده چاپ بود، غلامحسین مصاحب از کار سرپرستی دایرةالمعارف کنارهگیری کرد. از آن زمان سرپرستی دایرةالمعارف به رضا اقصی محول گشت و بخش اول از جلد دوم (از حرف «ش» تا پایان حرف «ل») در سال ۱۳۵۶شمسی منتشر شد. بخش دوم جلد دوم (ازحرف «م» تا پایان حرف «ی») با ویرایش مجدد و پارهای اصلاحات در سال ۱۳۷۴شمسی انتشار یافت.
در دایرةالمعارف فارسی از آغاز کار، قواعد دقیقی برای انتخاب مدخلها و حجم آنها، تنظیم مقالهها، معادلگذاری اصطلاحات، نحوه ضبط و آوانگاری نامهای خاص و اصطلاحات، ضبط علامتهای اختصاری، ارجاعها، رسمالخط فارسی و علائم نقطهگذاری وضع شد که در سراسر دایرةالمعارف رعایت گردید. اینگونه روشمندی در دانشنامههای فارسی بیسابقه بود و سرمشقی برای تهیهکنندگان آثار مرجع در زبان فارسی قرار گرفت. دانشنامه شامل مقدمهای است که اصول و روش کار و نحوه استفاده از دانشنامه در آن به طور گسترده توضیح داده شدهاست. این دانشنامه ۴۳هزار مدخل دارد که از آن میان ۲۳هزار مدخل خارجی، ۱۱ هزار مدخل مربوط به ایران و اسلام و بقیه مدخلهای ارجاعی است. مدخلهای خارجی عموماً ترجمه و اقتباس است. اما، مدخلهای مربوط به ایران تماما تألیفی است. دکتر مصاحب با همکاری هیئت تحریریه خود از جمله احمد آرام، مصطفی مقربی، محمود مصاحب، فریدون بدرهای، و ابراهیم مکلا در واقع پدیدآورندگان اصلی دانشنامه هستند.
بهتر است دانشجویان مقاطع مختلف، به ویژه مقطع کارشناسی، برای آشنایی اولیه با برخی مفاهیم، ابتدا به دایرهالمعارف مراجعه کنند. سپس، با پیگیری منابع در پایان مقاله های دایره المعارف، منابع بیشتری را در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی بیابند و به تدریج مقاله های تخصصی تری درباره موضوع مورد علاقه مطالعه نمایند.
اطلاعات کتابشناختی و شماره بازیابی کتاب در کتابخانه
مصاحب، غلامحسین (۱۳۵۸-۱۲۸۹)دایرةالمعارف فارسی. تهران:امیرکبیر، کتابهای جیبی، ۱۳۸۰. ۲ج.(در۳مجلد):مصور.
Ref. AE 36 .M6